کلیات سعدی/غزلیات/ترحم ذلتی یا ذا المعالی

by سعدی

۵۹۴ – ب

	تَرحَم ذِلَتی یا ذَاالمعالی			و واصِلنی اذا شَوَّشت حالی
	اَلا یا ناحِس اَلطرفین سِکری			سَل السهران انَ عَن طول اللیالی
	ندارم چون تو در عالم دگر[۱] دوست			اگر چه دوستی دشمن فعالی
	کمالُ الحسن فی الدُنیا مَصون			کمثلِ البدرِ فی حدِّ الکمال[۲]
	مرکب در وجودم همچو جانی			مصور در دماغم چون خیالی
	فَما ذالنومُ؟ قیلَ النومُ راحَه			و مالی النومُ فی طُولِ اللیالی
	دمی دلداری و صاحبدلی کن			که برخور بادی از صاحبجمالی[۳]
	اَلَم تَنظر الی عَینی وَ دَمعی			تری فی البحر اَصدافَ اللآلی
	بگوشت گر رسانم نالهٔ زار			ز درد[۴] نالهٔ زارم بنالی
	لَقد کَلفتَ مالَم اَقوَ حملا			وَ مالی حیلة غَیرَ[۵] احتمالی
	که کوته باد چون دست من از دوست			زبان دشمنان از بدسگالی
	الا یا سالیاً عَنی توقف			فَما قَلبُ المعنیّ عَنکَ سال
	بچشمانت که گر چه دوری از چشم			دل از یاد تو یکدم نیست خالی
	مَنعت الناس یَستسقون غَیثا			اَن استرسَلتُ دَمعاً کاللآلی[۶]
	جهانی تشنگانرا دیده در تست			چنین پاکیزه پندارم زلالی
	وَلی فیکَ الارادَةُ فوقَ وصفِ			وَلکن لَم تُردنی، مَا احتیالی؟
	چه دستان با تو درگیرد چو روباه			که از مردم گریزان چون غزالی؟
	جَرَت عینای مِن ذِکراکَ سَیلا			سَلِ الجیرانَ عنی ما جَرالی
	نمایندت بهم خلقی بانگشت			چو بینند آن[۷] دو ابروی هلالی
	حِفاظی لَم یَزلَ مادُمت حَیاً			وَ لو اَنتم ضجرتُم[۸] من وصالی
	دلت سختست و پیمان اندکی سست			دگر در[۹] هر چه گویم بر کمالی
	اذا کان افتضاحی فیکَ حُلوا			فَقل لی مالِعذّالی وَ مَالی؟
	مرا با روزگار خویش بگذار			نگیرد سرزنش در لاابالی
	ترانی ناظِما فِی الوجد بَیتا			وَ طرفی ناثر عقدَ اللآلی
	نگویم قامتت زیباست یا چشم			همه لطفی و سرتاسر[۱۰] جمالی
	وَ اِن کنتم سَئمتم طولَ مَکثی			حوالیکم، فَقد حانَ ارتحالی
	چو سعدی خاک شد سودی ندارد			اگر خاک وی اندر دیده مالی

---

1. یکی.
2. این بیت در قدیمترین نسخه است و در هیچیک از نسخ دیگر نیست.

3. 	دمی غمخواری صاحبدلان کن			که بر خور باشی از صاحبجمالی

4. سوز.
5. الّا.
6. در قدیمترین نسخه «کالغزالی» و معنی آن آشکار نشد.
7. چو بینندت.
8. هجرتم.
9. از.
10. سر تا پا.