کلیات سعدی/مواعظ/دریغ روز جوانی و عهد برنایی

by سعدی

تنبیه و موعظت

	دریغ روز جوانی و عهد برنائی			نشاط کودکی و عیش خویشتن رائی
	سر فروتنی انداخت پیریم در پیش			پس از غرور[۱] جوانی و دست بالائی
	دریغ بازوی سرپنجگی که برپیچد			ستیز دور فلک ساعد توانائی
	زهی زمانه ناپایدار عهد شکن			چه دوستیست[۲] که با دوستان نمی‌پائی
	که اعتماد کند بر مواهب نعمت			که همچو طفل ببخشی و باز بربائی
	بزارتر گسلی هر چه خوبتر بندی			تباه‌تر شکنی هرچه خوشتر آرائی
	بعمر خویش کسی کامی از تو برنگرفت			که در شکنجهٔ بی‌کامیش نفرسائی
	اگر زیادت قدرست در تغیر نفس			نخواستم که بقدر من اندر افزائی
	مرا ملامت دیوانگی و سرشغبی			ترا سلامت پیری و پای برجائی
	شکوه پیری بگذار و علم و فضل و ادب			کجاست جهل جوانی و عشق و شیدائی
	چو با قضای اجل[۳] بر نمی‌توان آمد			تفاوتی نکند گربزی و دانائی
	نه آن جلیس انیس از کنار من[۴] رفتست			که بعد ازو متصور شود شکیبائی
	دریغ خلعت دیبای احسن‌التقویم			بر آستین تنعم طراز زیبائی
	غبار خط معنبر نشسته بر گل روی			چنانکه مشک بماورد بر سمن سائی
	اگر ز باد فنا ای پسر بیندیشی			چو گل بعمر دو روزه غرور ننمائی
	زمان رفته نخواهد بگریه بازآمد			نه آب دیده که گر خون دل بپالائی
	همیشه باز نباشد در دو لختی چشم			ضرورتست که روزی بگل براندائی
	ندوخت جامهٔ کامی بقد کس گردون			که عاقبت بمصیبت نکرد یکتائی
	چو خوان یغما بر هم زند همی ناگاه[۵]			زمانه مجلس عیش بتان یغمائی
	چو تخم خرما فردات پایمال کنند			وگر بسروری امروز نخل خرمائی
	برادران تو بیچاره در ثری رفتند			تو همچنان ز سر کبر بر ثریائی
	خیال بسته و بر باد عمر تکیه زده			بپنج روز که در عشرت تمنائی[۶]
	دماغ پخته که من شیرمرد برناام[۷]			برو چو با سگ نفس نبهره[۸] برنائی
	اگر بود دل مؤمن چو موم نرم نهاد			تو موم نیستی ای دل که سنگ خارائی
	هر آن زمان که ز تو مردمی برآساید			درست شد بحقیقت که مردم‌آسائی
	وگر بجهل برفتی بعذر باز پس آی			که چاره نیست برون از شکسته پیرائی
	سخن دراز مکن سعدیا و کوته کن			چو روزگار به پیرانه سر برعنائی
	وگر عنایت و توفیق حق نگیرد دست			بدست سعی تو بادست تا نه پیمائی
	ببخش بارخدایا بفضل و رحمت خویش			که دردمند نوازی و جرم بخشائی
	بضاعتی نه سزاوار حضرت آوردیم			مگر بعین عنایت قبول فرمائی
	ز درگه کرمت روی ناامیدی نیست			کجا رود مگس از کارگاه حلوائی

---

1. پس غرور.
2. چه دشمنیست.
3. قضا و اجل.
4. در یک نسخهٔ قدیم: ما.
5. زند بناگاهی.
6. که در عیش و در تماشائی.
7. شیر مرد و برنایم.
8. درنده.