رباعیات خیام (تصحیح وینفیلد)/رباعیات ۳۰۱ — ۴۰۰
۳۰۱
| می بر کفِ من نه و برآور غلغل | ||||||
| با نالهٔ عندلیب و صوتِ بلبل | ||||||
| بی نغمه اگر روا بُدی می خوردن | ||||||
| می از سرِ شیشه مینکردی قلقل | ||||||
301.C. L. N. A. I. J.
۳۰۲
| اسرارِ حقیقت نشود حل بسوال | ||||||
| نه نیز به درباختنِ نعْمت و مال | ||||||
| تا جان نکَنی و خون خوری پنجه سال | ||||||
| از قال ترا ره نه نمایند بحال | ||||||
302.L.Line 3, literally, "Unless you dig up your soul, and eat blood for fifty years."'States' of ecstatic union with the 'Truth,' or Deity of the Mystics.
۳۰۳
| از جرمِ حضیضِ خاک تا اوجِ زحل | ||||||
| کردم همه مشکلاتِ گردون را حل | ||||||
| بیرون جَستم ز بندِ هر مکْر و حِیل | ||||||
| هر سُدّ گشاده شد مگر بندِ اجل | ||||||
303.C. L. A. I. J.Hama, har, and similar words, are generally written without the izáfat.Lumsden, ii., 249.See Bl., Prosody xii.
۳۰۴
| تا کی ز ابد حدیث و تا کی ز ازل | ||||||
| بگْذشت ز اندازهٔ من علم و عمل | ||||||
| هنگامِ طرب شراب را نیست بَدَل | ||||||
| هر مشکل را شراب گرداند حل | ||||||
304.C. L. A. B. I. J.
۳۰۵
| از خالقِ کردگار و از ربِّ رحیم | ||||||
| نومید مشو بجرمِ عصیانِ عظیم | ||||||
| گر مست و خراب مرده باشی امروز | ||||||
| فردا بخشد بر استُخوانهایِ رمیم | ||||||
305.C. L. N. A. I. J.A very Voltairean quatrain.
۳۰۶
| ای چرخ ز گردشِ تو خرسند نیم | ||||||
| آزادم کن که لایقِ بند نیم | ||||||
| گر میلِ تو با بیخرد و نادانست | ||||||
| من نیز چنان اهل و خردمند نیم | ||||||
306.C. L. N. A. I. J.
۳۰۷
| ای مفتیِ شهْر از تو پرکارتریم | ||||||
| با این همه مستی از تو هشیارتریم | ||||||
| تو خونِ کسان خوری و ما خونِ رزان | ||||||
| انصاف بده کدام خونخوارتریم | ||||||
307.C. L. N. A. I. J.Alluding to the selling of justice by Muftis.
۳۰۸
| آن به که بجامِ باده دل شاد کنیم | ||||||
| وز آمده و گذشته کم یاد کنیم | ||||||
| وین عاریتی روانِ زندانیرا | ||||||
| یکلحظه ز بندِ عقل آزاد کنیم | ||||||
308.C. L. N. A. I. J.'Árĭyătí rawán, "this borrowed soul."
۳۰۹
| آن لحظه که از اجل گریزان گردم | ||||||
| چون برگ ز شاخ عمر ریزان گردم | ||||||
| عالم بنشاطِ دل بغربال کنیم | ||||||
| زان پیش که خاکِ خاکبیزان گردم | ||||||
309.C. L. N. A. I. J.
۳۱۰
| این چرخِ فلک که ما درو حیرانیم | ||||||
| فانوسِ خیال ازو مثالی دانیم | ||||||
| خورشید چراغدان و عالم فانوس | ||||||
| ما چون صُوَریم کاندر او گردانیم | ||||||
310.C. L. N. A. B. I.Fánús i khiyál, a magic or Chinese lantern.
۳۱۱
| از آب و گلم سرشتهٔ من چکنم | ||||||
| وین پشم و قصب تو رِشتهٔ من چکنم | ||||||
| هر نیک و بدی که آید از ما بوجود | ||||||
| تو بر سرِ من نوشتهٔ من چکنم | ||||||
311.C. L. N. A. I.In line 2 the rhyme shows the word to be rishtaí, not rushtaí.
۳۱۲
| ای دوست بیا تا غمِ فردا نخوریم | ||||||
| وین یکدمه عمر را غنیمت شمریم | ||||||
| فردا که ازین دیرِ کهن درگذریم | ||||||
| با هفتهزار سالگان هم سفریم | ||||||
312.C. L. N. A. I. J.Badáúni (ii. 337) says the creation of Adam was 7000 years before his time.Compare Hafez, Rubá'i, 10.
۳۱۳
| بی باده مباش تا توانی یکدم | ||||||
| کز باده شود عقل و دل و دین خرّم | ||||||
| ابلیس اگر باده بخوردی یکدم | ||||||
| کردی دو هزار سجده پیشِ آدم | ||||||
۳۱۴
| برخیز و بکوب پای تا دست زنیم | ||||||
| مَی در نظرِ نرگسِ سرمست زنیم | ||||||
| در بیست زدن ذوق ندارد چندان | ||||||
| ذوقِ عجب آن بود که در شست زنیم | ||||||
314.N.Narcissus eyes, i.e. languid.
۳۱۵
| بر خود درِ کام و آرزو در بستم | ||||||
| وز منّتِ هر ناکس و کس وا رستم | ||||||
| جز دوست چو کس نیست که گیرد دستم | ||||||
| من دانم و او چنانکه هستم هستم | ||||||
315.C. L. N. A. I. J.A "Háliya" quatrain, lamenting his own condition.
۳۱۶
| پیوسته ز گردشِ فلک غمگینم | ||||||
| با طبعِ خسیسِ خویشتن در کینم | ||||||
| عِلمی نه که از سرِ جهان برخیزم | ||||||
| عقلی نه که فارغ ز جهان بنْشینم | ||||||
316.C. L. N. A. I. J.
۳۱۷
| بر مفرشِ خاک خفتگان میبینم | ||||||
| در زیرِ زمین نهفتگان میبینم | ||||||
| چندانکه بصحرایِ عدم مینگرم | ||||||
| ناآمدگان و رفتگان میبینم | ||||||
317.C. L. N. A. I. J.The sleepers on the earth are those sunk in the sleep of superstition and ignorance.
۳۱۸
| با رحمتِ تو من از گنه ناندیشم | ||||||
| با توشهٔ تو ز رنجِ ره ناندیشم | ||||||
| گر لطفِ توام سفیدرو کرداند | ||||||
| یکذرّه ز تامهٔ سیه ناندیشم | ||||||
318.C. L. N. A. I. J.Am is usual after silent he, not after waw.Lumsden, ii. 72.See Koran, xiii, 47.
۳۱۹
| تا ظن نبری که از جهان میترسم | ||||||
| وز مردن و از رفتنِ جان میترسم | ||||||
| مردن چو حقیقتست زان باکم نیست | ||||||
| چون نیک نزیستم ازان میترسم | ||||||
319.C. L. N. A. I. J.'Death is true,' i.e. a certainty.So Sir Philip Sidney (after M. Aurelius), "Since Nature's works be good, and death doth serve As Natures's work, why should we fear to die?"
۳۲۰
| تا چند اسیرِ عقلِ هر روزه شویم | ||||||
| در دهر چه صد ساله چه یکروزه شویم | ||||||
| در ده تو بکاسه می ازان پیش که ما | ||||||
| در کارگهِ کوزه‌گران کوزه شویم | ||||||
320.C. L. N. A. B. I. J.Har roza, an adjective.
۳۲۱
| تا چند ملامت کنی ای زاهدِ خام | ||||||
| ما رندِ خراباتی و مستیم مدام | ||||||
| تو در غمِ تسبیح و ریا و تلبیس | ||||||
| ما با می و معشوقه مدامیم بکام | ||||||
321.C. L. N. A. I. J.
۳۲۲
| با نفس همیشه در نبردم چکنم | ||||||
| وز کردهٔ خویشتن بدردم چکنم | ||||||
| گیرم که ز من در گذرانی بکرم | ||||||
| زان شرم که دیدی که چه کردم چکنم | ||||||
322.C. L. N. A B. I.
۳۲۳
| جانا من و تو نمونهٔ پرگاریم | ||||||
| سر گرچه دو کرده‌ایم یکتن داریم | ||||||
| بر نقطه روانیم کنون دائره‌وار | ||||||
| تا آخرِ کار سر بهم باز آزیم | ||||||
323.C. L. N. A. I.Mr. Fitzgerald quotes a similar figure used by the poet Donne, for which see Ward's "English Poets," i. 562.The two heads are the points of the compasses.
۳۲۴
| چون نیست مقامِ ما درین دیر مقیم | ||||||
| پس بی می و معشوق خطائیست عظیم | ||||||
| تا کی ز قدیم و محدث ای مردِ حکیم | ||||||
| چون من رفتم جهان چه محدث چه قدیم | ||||||
324.C. L. N. A. B. I. J.
۳۲۵
| در مسجد اگرچه با نیاز آمده‌ام | ||||||
| حقّا که نه از بهر نماز آمده‌ام | ||||||
| روزی اینجا سجادهٔ دزدیدم | ||||||
| آن کهنه شدست باز بازآمده‌ام | ||||||
325.C. L. N. A. B. I. J.To "steal a prayer-mat" is to pray to be seen of men.—Nicolas.A satire on some hypocrite, perhaps himself.
۳۲۶
| دیگر غمِ این گردشِ گردون نخوریم | ||||||
| جز بادهٔ نابِ صافِ گلگون نخوریم | ||||||
| می خونِ جهانست و جهان خونیِ ما | ||||||
| ما خونِ دلِ خونیِ خود چون نخوریم | ||||||
۳۲۷
| در عشقِ تو صد گونه ملامت بکشم | ||||||
| ور بشْکنم این عهد غرامت بکشم | ||||||
| گر عمر وفا کند جفاهایِ ترا | ||||||
| باری کم ازانکه تا قیامت بکشم | ||||||
327.C. L. N. A. B. I.Note izáfat dropped after silent he, and rá separated from its noun.
۳۲۸
| در دایرهٔ وجود دیر آمده‌ایم | ||||||
| وز پایهٔ مردمی بزیر آمده‌ایم | ||||||
| چون عمر نه بر مرادِ ما میگذرد | ||||||
| ای کاش سر آمدی که سیر آمده‌ایم | ||||||
328.L. N.
۳۲۹
| دنیا چو فناست من بجز فن نکنم | ||||||
| جز یادِ نشاط و میِ روشن نکنم | ||||||
| گویند مرا که ایزدت توبه دهاد | ||||||
| او خود ندهد ور بدهد من نکنم | ||||||
329.C. L. N. A. B. I. J.Note the pun on fana, 'illusion,' and fan, 'art, fraud.'
۳۳۰
| در پایِ اجل چو من سرافگنده شوم | ||||||
| در دستِ اجل چو مرغِ پرکنده شوم | ||||||
| زینهار گِلم بجز صراحی مکنید | ||||||
| باشد که ببویِ می دمی زنده شوم | ||||||
330.C. L. N. A. B. I. J.
۳۳۱
| زینگونه که من کارِ جهان میبینم | ||||||
| عالم همه رایگان بران میبینم | ||||||
| سبحان اللّه بهرچه در مینگرم | ||||||
| ناکامیِ خویش اندر آن میبینم | ||||||
331.C. L. N. A. I.'Alam kama, &c., "states entirely gratuitous."Write barán without a madd.Bl., Prosody, p. 11.Compare Shakespear, Sonnet 66.
۳۳۲
| صبح است دمی بر میِ گلرنگ زنیم | ||||||
| وین شیشهٔ نام و ننگ بر سنگ زنیم | ||||||
| دست از املِ درازِ خود باز کشیم | ||||||
| در زلفِ دراز و دامنِ چنگ زنیم | ||||||
332.L. N. B.
۳۳۳
| گر من گنهِ رویِ زمین کردستم | ||||||
| عفوِ تو امید است که گیرد دستم | ||||||
| گفتی که بروزِ عجز دستت گیرم | ||||||
| عاجزتر ازین مخواه کاکنون هستم | ||||||
333.C. L. N. A. I. J.The waw in 'afw is a consonant, and therefore takes kasra for the izáfat, without the intervention of conjunctive yá.
۳۳۴
| گر من ز میِ مغانه مستم هستم | ||||||
| ور کافر و گبر و بت پرستم هستم | ||||||
| هر طائفهٔ بمن گمانی دارند | ||||||
| من زانِ خودم چنانکه هستم هستم | ||||||
334.C. L. N. A. I. J.Zan i khud for azán i khud, "my own property."
۳۳۵
| هشیار نبوده‌ام دمی تا هستم | ||||||
| امشب شبِ قدرست و من امشب مستم | ||||||
| لب بر لبِ جام و سینه بر سینهٔ خم | ||||||
| تا روز بگردنِ صراحی دستم | ||||||
۳۳۶
| من ظاهرِ نیستیّ و هستی دانم | ||||||
| من باطنِ هر فراز و پستی دانم | ||||||
| با اینهمه از دانشِ خود شرمم باد | ||||||
| گر مرتبهٔ ورایِ مستی دانم | ||||||
336.L. N. B.Line 1, Being and Not-being , 'Grade,' i.e. of learning.
۳۳۷
| من باده خورم ولیک مستی نکنم | ||||||
| الّا بقدح درازدستی نکنم | ||||||
| دانی غرضم ز می پرستی چه بود | ||||||
| تا همچو تو خویشتن پرستی نکنم | ||||||
۳۳۸
| محرم هستی که با تو گویم یک دم | ||||||
| کر اوّل کار خود چه بودست آدم | ||||||
| محنت زدهٔ سرشته اندر گلِ غم | ||||||
| یکچند جهان بخورْد و برداشت قدم | ||||||
338.C. L. N. A. I. J.Note the archaic form budast.Bl., Prosody, p. 12.Mihnat zadayé, hamza for ya i tankír.
۳۳۹
| ما جایِ نمازی بلبِ خم کردیم | ||||||
| خود را بمیِ لعل چو مردم کردیم | ||||||
| در کویِ خرابات مگر بتْوان یافت | ||||||
| آن عمْر که در صومعها گم کردیم | ||||||
339.L. N.In line 4 scan sawmă'ăhá. This quatrain is probably mystical.
۳۴۰
| مقصود ز جمله آفرینش مائیم | ||||||
| در چشمِ خرد جوهرِ بینش مائیم | ||||||
| این دائرهٔ جهان چو انگشتری است | ||||||
| بی هیچ شکی نقشِ نگینش مائیم | ||||||
340.C. L. N. A. I.In line 3 scan angashtărĭyast.Man is the microcosm.See Gulshan i Ráz, p. 15."The captain jewel of the carcanet."
۳۴۱
| ما کز میِ بیخودی طربناک شدیم | ||||||
| وز پایهٔ دون بر سرِ افلاک شدیم | ||||||
| آخر همه ز الایشِ تن پاک شدیم | ||||||
| از خاک برآمدیم و با خاک شدیم | ||||||
341.L. N.
۳۴۲
| من در رمضان روزه اگر میخوردم | ||||||
| تا ظن نبری که با خبر میخوردم | ||||||
| از محنتِ روزه روز من چون شب بود | ||||||
| پنداشته بودم که سحر میخوردم | ||||||
342.L. N.Roza khwardan, "to avoid fasting."In line 2, for bekhabar read bákhabar.
۳۴۳
| هرگز بطرب شربتِ آبی نخوریم | ||||||
| تا از کفِ اندوه شرابی نخوریم | ||||||
| نانی نزنیم در نمک هیچ گهی | ||||||
| تا از جگرِ خویش کبابی نخوریم | ||||||
343.C. L. N. A. I.Line 4, literally, "eat a roast of my own liver."
۳۴۴
| هر روز پگاه در خرابات شوم | ||||||
| همراهِ قلندرانِ طامات شوم | ||||||
| چون عالمِ سرّ و الخفیّات توی | ||||||
| توفیقم ده تا بمناجات شوم | ||||||
344.C. L. N. A. I. J.Khafiyyát means 'manifest,' as well as 'concealed.'Lucknow commentator.
۳۴۵
| یکجو غمِ ایّام نداریم خوشیم | ||||||
| گر چاشت بود شام نداریم خوشیم | ||||||
| چون پخته بما نمیرسد از مطبخ | ||||||
| از کس طمعِ خام نداریم خوشیم | ||||||
345.C. L. N. A. I. J.In line 3 the Alif in az is not treated as an Alif i wasl.Bl., Pros. 10.
۳۴۶
| یکروز ز بندِ عالم آزاد نیم | ||||||
| یکدم زدن از وجودِ خود شاد نیم | ||||||
| شاگردیِ روزگار کردم بسیار | ||||||
| در دورِ جهان هنوز استاد نیم | ||||||
346.C. L. N. A. I. J.Ek dam zadan, 'For one moment.'
۳۴۷
| یکدست بمصحفیم و یکدست بجام | ||||||
| گه نزدِ حلالیم و گهی نزدِ حرام | ||||||
| مائیم درین گنبدِ فیروزه رخام | ||||||
| نی کافرِ مطلق نه مسلمانِ تمام | ||||||
347.C, L. N. A. I. J.Khayyam here describes himself as akratés rather than akolastos."Video meliora proboque," &c.
۳۴۸
| از من بر مصطفی رسانید سلام | ||||||
| وانگاه بگوئید باعزارِ تمام | ||||||
| کای سیّدِ هاشمی چرا دوغِ ترش | ||||||
| در شرع حلالست و میِ ناب حرام | ||||||
۳۴۹
| از من بر خیّام رسانید سلام | ||||||
| وانگاه بگوئید که خامی خیّام | ||||||
| من کی گفتم که می حرامست ولی | ||||||
| بر پخته حلالست و بر خام حرام | ||||||
۳۵۰
| دشمن بغلط گفت که من فلسفِیَم | ||||||
| ایزد داند که آنچه او گفت نِیَم | ||||||
| لیکن چو درین غم آشیان آمده‌ام | ||||||
| آخر کم از آن که من ندانم که کِیَم | ||||||
۳۵۱
| چندانکه ز خود نیستترم هستترم | ||||||
| هرچند بلند پایه‌تر پستترم | ||||||
| زین طرفه‌تر آنکه از شرابِ هستی | ||||||
| هر لحظه که هشیارترم مستترم | ||||||
351.L.Clearly mystical.
۳۵۲
| گل گفت که من یوسفِ مصْرِ چمنم | ||||||
| یاقوتِ گران مایهٔ پر زر دهنم | ||||||
| گفتم چو تو یوسفی نشانی بنمای | ||||||
| گفتا که بخون غرق مگر پیرهنم | ||||||
352.L. B.Yusuf is the type of manly beauty. The yellow stamens are compared to his teeth.So Jámí, in "Yusuf wa Zulaikha."
۳۵۳
| یکچند بکودکی باستاد شدیم | ||||||
| یکچند باستادیِ خود شاد شدیم | ||||||
| پایانِ سخن شنو که ما را چه رسید | ||||||
| از خاک برآمدیم و بر باد شدیم | ||||||
353.L. B.Mr. Fitzgerald compares the dying exclamation of Nizám ul-Mulk, "I am going in the hands of the wind!"Mantik ut Tair, l. 4620.
۳۵۴
| پاک از عدم آمدیم ناپاک شدیم | ||||||
| آسوده در آمدیم و غمناک شدیم | ||||||
| بودیم ز آبِ دیده در آتشِ دل | ||||||
| دادیم بباد عمْر و در خاک شدیم | ||||||
354.C. L. A. I. J.
۳۵۵
| در جستنِ جامِ جم جهان پیمودیم | ||||||
| روزی نه نشستیم و شبی نه غنودیم | ||||||
| ز استاد چو وصفِ جامِ جم بشْنودیم | ||||||
| خود جامِ جهان نَمایِ جم من بودیم | ||||||
355.L.King Jamshed's cup, which reflected the whole world, is the Holy Grail of Persian poetry.Meaning, "man is the microcosm."See note on No. 340.In line 2 scan naghnúdem.
۳۵۶
| فرزین مفتا که مست غمهات شدم | ||||||
| از اسپ پیاده از جِفاهات شدم | ||||||
| ز بازیِ فیل و شاه چون درماندم | ||||||
| رخ بر رخِ تو نهاده‌ام مات شدم | ||||||
356.C. L. A. I. J.The pun on rukh, 'cheek,' and rukh, 'castle,' is untranslatable.
۳۵۷
| ایزد چو نخواست آنچه من خواسته‌ام | ||||||
| کی گردد راست آنچه من خواسته‌ام | ||||||
| گر جمله صوابست که او خواسته است | ||||||
| پس جمله خطاست آنچه من خواسته‌ام | ||||||
357.C. L. A. I. J.
۳۵۸
| هنگام گلست اختیاری بکنم | ||||||
| وانگه بخلافِ شرع کاری بکنم | ||||||
| با سبزه خطان و لاله رخ روزی چند | ||||||
| بر سبزه ز جرعه لاله زاری بکنم | ||||||
۳۵۹
| تا ظن نبری که من بخود موجودم | ||||||
| یا این رهِ خون خواره بخود پیمودم | ||||||
| این بود نبود من ز بودِ او بود | ||||||
| من خود که بُدم کجا بُدم کی بودم | ||||||
359.C. L. A. I. J.In line 3 I omit wa after In bud.Meaning, Man's real existence is not of himself, but of the "Truth," the universal Noumenon.
۳۶۰
| من بی میِ ناب زیستن نتْوانم | ||||||
| بی باده کشیدن بارِ تن نتوانم | ||||||
| من بندهٔ آن دمم که ساقی گوید | ||||||
| یک جامِ دگر بگیر و من نتوانم | ||||||
360.C. L. A. I. J.
۳۶۱
| ای گشته شب و روز بدنیا نگران | ||||||
| اندیشه نمیکنی تو از روزِ گران | ||||||
| آخر نفسی ببین و باز آی بخود | ||||||
| کایّام چگونه میکند با دگران | ||||||
361.C. L. N. A. I.
۳۶۲
| ای آنکه توی خلاصهٔ کون و مکان | ||||||
| بگْذار دمی وسْوسهٔ سود و زیان | ||||||
| یکجامِ می از ساقیِ باقی بستان | ||||||
| تا باز رهی از غمِ این هر دو جهان | ||||||
362.C. L. N. A. I. J.So Wordsworth, "The world is too much with us," &c.The Sufis rejected talab ud dunya, "worldliness," and talab ul Ukharat, "other-worldliness," for talab ul Maula "disinterested Godliness."So Madame Guyon taught "Holy Indifference."
۳۶۳
| از گردشِ این دایرهٔ بی پایان | ||||||
| برخورداری دو نوعِ مردمرا دان | ||||||
| یا با خبری تمام از نیک و بدش | ||||||
| یا بیخبری از خود و از کارِ جهان | ||||||
363.C. L. N. A. I. J.Tamám, 'entirely.'The two classes seem to be practical men and mystics.
۳۶۴
| احوالِ جهان بر دلم آسان میکن | ||||||
| وافعالِ بدم ز خلق پنهان میکن | ||||||
| امروز خوشم بدار و فردا با من | ||||||
| آنچه از کرمت سزد بما آن میکن | ||||||
364.C. L. N. A. I. J.In line 4 scan ánchaz.
۳۶۵
| آنرا که وقوفست بر احوالِ جهان | ||||||
| شادی و غم و رنج برُو شد یکسان | ||||||
| چون نیک و بدِ جهان بسر خواهد شد | ||||||
| خواهی تو بدرد باش و خواهی درمان | ||||||
365.C. L. N. A. B. I. J.'Twill all be one a hundred years hence.
۳۶۶
| برخیز و مخور غمِ جهان گذران | ||||||
| خوشباش و دمی بشادمانی گذران | ||||||
| در طبعِ جهان اگر وفائی بودی | ||||||
| نوبت بتو خود نیامدی از دگران | ||||||
۳۶۷
| بشْنو ز من از زبدهٔ یارانِ کهن | ||||||
| اندیشه مکن زین فلکِ بیسر و بن | ||||||
| بر کوشهٔ عرصهٔ قناعت بنشین | ||||||
| بازیچهٔ چرخ را تماشا میکن | ||||||
367.C. L. N. A. I. J.
۳۶۸
| تا بتْوانی خدمتِ رندان میکن | ||||||
| بنیادِ نماز و روزه ویران میکن | ||||||
| بشْنو سخنِ راست ز خیّام ای دوست | ||||||
| می میخور و ره میزن و احسان میکن | ||||||
368.C. L. N. A. B. I. J.A rather violent extension of the doctrine, Mercy is better than sacrifice.
۳۶۹
| حق جانِ جهانست و جهان جمله بدن | ||||||
| واصنافِ ملائکه حواسِ این تن | ||||||
| افلاک و عناصر و موالید اعضا | ||||||
| توحید همین است و دگرها همه فن | ||||||
۳۷۰
| دیشب ز سرِ صدق و صفایِ دلِ من | ||||||
| در میکده آن روح فزایِ دل من | ||||||
| جامی بمن آورد که بسْتان و بخور | ||||||
| گفتم نخورم گفت برایِ دل من | ||||||
370.N.
۳۷۱
| خواهی بنهد پیشِ تو گردون گردن | ||||||
| کارِ تو بود همیشه جان پروردن | ||||||
| همچون منت اعتقاد باید کردن | ||||||
| می خوردن و اندوهِ جهان ناخوردن | ||||||
371.L. N.So the Ecclesiast, "There is nothing better for a man than that he should eat, and drink, and make his soul enjoy good in his labour."
۳۷۲
| در عالمِ خاک از کران تا بکران | ||||||
| چندانکه نظر کنند صاحب نظران | ||||||
| حاصل ز جهانِ بیوفا چیزی نیست | ||||||
| الّا میِ لعل و عارضِ خوش پسران | ||||||
372.N.Note izáfat dropped after sáhib. Bl., Prosody, p. 14.
۳۷۳
| دی بر لبِ جوی با نگاری موزون | ||||||
| من بودم و ساغرِ شرابِ گلگون | ||||||
| در پیش نهاده صدفی کز گهرش | ||||||
| نوبت‌زنِ صبحِ صادق آید بیرون | ||||||
373.N.Nigáré, Here ya may be ya i tankír, the izáfat being dispensed with (Lumsden, ii. 269), [?] or perhaps ya i tausífí before the "sifat" mawzún.
۳۷۴
| شرمت ناید ازین تباهی کردن | ||||||
| زین ترکِ اوامر و نواهی کردن | ||||||
| گیرم که سراسر اینجهان ملکِ تو شد | ||||||
| جز آن که رها کنی چه خواهی کردن | ||||||
374.C. L. N. A. I. J.
۳۷۵
| رندی دیدم نشسته بر خشک زمین | ||||||
| نه کفر و نه اسلام و نه دنیا و نه دین | ||||||
| نه حق نه حقیقت نه شریعت نه یقین | ||||||
| اندر دو جهان کرا بُود زهرهٔ این | ||||||
375.L. N.A beshara' or antinomian Sufi.
۳۷۶
| قومی متفکّرند در مذهب و دین | ||||||
| جمعی متحیّرند در شکّ و یقین | ||||||
| ناگاه منادی برآید ز کمین | ||||||
| کای بیخبران ره نه آنست و نه این | ||||||
376.C. L. N. A. I.Truth, hidden from theologians and philosophers, is revealed to mystics.See Gulshan i Ráz, p. 11.
۳۷۷
| گاویست در آسمان و نامش پروین | ||||||
| یک گاو دگر نهفته در زیرِ زمین | ||||||
| چشمِ خردت کشای چون اهلِ یقین | ||||||
| زیر و زبرِ دو گاو مشتی خر بین | ||||||
377.L. N.The bulls are the constellation Taurus, and that which supports the earth. Mushté, "a handful;" izáfat displaced by ya i tankír, Lumsden, ii. 269.
۳۷۸
| گویند برایِ می که کمتر خور ازین | ||||||
| آخر بچه عذر بر نداری سر ازین | ||||||
| عذرم رخِ یار و بادهٔ صبحدمست | ||||||
| انصاف بده چه عذر روشنتر ازین | ||||||
378.C. L. N. A. I. J.
۳۷۹
| گر بر فلکم دست بُدی چون یزدان | ||||||
| برداشتمی من این فلکرا ز میان | ||||||
| از نو فلکِ دگر چنان ساختمی | ||||||
| کازاده بکام دل رسیدی آسان | ||||||
۳۸۰
| مسکین دلِ دردْمندِ دیوانهٔ من | ||||||
| هشیار نشد ز عشقِ جانانهٔ من | ||||||
| روزی که شرابِ عاشقی میدادند | ||||||
| در خونِ جگر زدند پیمانهٔ من | ||||||
380.C. L. N. A. I.Meaning, 'the wine of life, or existence, poured by the Deity into all beings at creation.'See Gulshan i Ráz, p. 80.
۳۸۱
| میخوردن و گردِ نیکوان گردیدن | ||||||
| به زانکه بزرق و زاهدی ورزیدن | ||||||
| گر عاشق و مست دوزخی خواهد بود | ||||||
| پس رویِ بهشت کس نخواهد دیدن | ||||||
381.L. N. B.Note the plural nekuán formed without the euphonic yá.Scan nékŭwán.
۳۸۲
| نتْوان دلِ شاد را بغم فرسودن | ||||||
| وقتِ خوشِ خود بسنگِ محنت سودن | ||||||
| در دهر که داند که چه خواهد بودن | ||||||
| مَی باید و معشوق و بکام آسودن | ||||||
382.C. L. N. A. B. I. J.
۳۸۳
| نیکست بنامِ نیک مشهور شدن | ||||||
| عارست ز جورِ چرخ رنجور شدن | ||||||
| خمّار ببویِ آبِ انگور شدن | ||||||
| به زانکه بزهدِ خویش مغرور شدن | ||||||
۳۸۴
| یا رب بدلِ اسیرِ من رحمت کن | ||||||
| بر سینهٔ غم پذیرِ من رحمت کن | ||||||
| بر پایِ خرابات روِ من بخشای | ||||||
| بر دست پیاله گیرِ من رحمت کن | ||||||
384.N.
۳۸۵
| یا رب ز قبولِ ورزدم باز رهان | ||||||
| مشغول خودت کن ز خودم باز رهان | ||||||
| تا هشیارم ز نیک و بد میدانم | ||||||
| مستم کن و از نیک و بدم باز رهان | ||||||
385.C. L. N. A. I. J.A mystic's prayer.
۳۸۶
| زین گنبدِ گردیده بد افعالی بین | ||||||
| وز رفتنِ دوستان جهان خالی بین | ||||||
| تا بتْوانی تو یک نفس خود را باش | ||||||
| فردا منگر دی مطلب حالی بین | ||||||
386.L. B.Khud rá básh seems an odd expression, perhaps khurram básh is the right reading.
۳۸۷
| چون حاصلِ آدمی در این شورستان | ||||||
| جز خوردنِ غصّه نیست یا کندنِ جان | ||||||
| خرّم دلِ آن که زین جهان زود برفت | ||||||
| آسوده کسی که خود نیامد بجهان | ||||||
۳۸۸
| بر موجبِ عقل زندگانی کردن | ||||||
| شاید کردن ولی ندانی کردن | ||||||
| استادِ تو روزگار چابکدستست | ||||||
| چندان بسرت زند که دانی کردن | ||||||
388.L.Fortune's buffets.
۳۸۹
| اسرارِ ازل را نه تو دانی و نه من | ||||||
| وین حرفِ معمّا نه تو خوانی و نه من | ||||||
| هست از پسِ پرده گفتگوئی من و تو | ||||||
| چون پرده برافتد نه تو مانی و نه من | ||||||
389.C. L. A. I. J.Meaning, We are part of the "veil" of phenomena, which hides the Divine Noumenon.If that be swept away what becomes of us?
۳۹۰
| این چرخِ فلک بهرِ هلاکِ من و تو | ||||||
| قصدی دارد بجانِ پاکِ من و تو | ||||||
| بر سبزه نشین بتا که بس دیر نمانْد | ||||||
| تا سبزه برون دمد ز خاکِ من و تو | ||||||
390.L. N. B.
۳۹۱
| از تن چو برفت جانِ پاکِ من و تو | ||||||
| خشتی دو نهند بر مغاکِ من و تو | ||||||
| وانگه ز برایِ خشتِ گورِ دگران | ||||||
| در کالبدی کشند خاکِ من و تو | ||||||
391.L. N. A. I.
۳۹۲
| آن قصر که بر چرخ همی زد پهلو | ||||||
| بر درگهِ او شهان نهادندی رو | ||||||
| دیدیم که بر کنگره‌اش فاختهٔ | ||||||
| آواز همیداد که کو کو کو کو | ||||||
392.C. L. N. A. I. J.Mr. Binning found this quatrain inscribed on the ruins of Persepolis.Fitzgerald.Coo (Kú) means "Where are they?"
۳۹۳
| از آمدن و رفتنِ ما سودی کو | ||||||
| وز تارِ وجودِ عمرِ ما پودی کو | ||||||
| در چنبرِ چرخ جسمِ چندین پاکان | ||||||
| میسوزد و خاک میشود دودی کو | ||||||
393.C. L. N. A. B. I. J.So Ecclesiastes, "There is no remembrance of the wise, more than of the fool,""Smoke," i.e. trace.
۳۹۴
| ای آبِ حیات مضْمر اندر لبِ تو | ||||||
| مگذار که بوسد لبِ ساغر لبِ تو | ||||||
| گر خونِ صراحی نخورم مرد نیم | ||||||
| او خود که بود که لب نهد بر لبِ تو | ||||||
394.C. L. N. A. I. J.To a sweetheart.
۳۹۵
| آنم که پدید گشتم از قدرتِ تو | ||||||
| صد ساله شدم بناز و نعمتِ تو | ||||||
| صد سال بامتحاان گنه خواهم کرد | ||||||
| یا جرمِ منست بیش یا رحمتِ تو | ||||||
395.C. L. N. A. I. J.God's long-suffering.
۳۹۶
| بردار پیاله و سبو ای دلجو | ||||||
| برگَرد بگِردِ سبزه‌زار و لبِ جو | ||||||
| کین چرخ بسی قدِّ بتانِ مهرو | ||||||
| صد بار پیاله کرد و صد بار سبو | ||||||
396.C. L. N. A. B. I. J.
۳۹۷
| مائیم خریدارِ میِ کهنه و نو | ||||||
| وانگاه فروشندهٔ عالم بدو جو | ||||||
| دانی که پس از مرگ کجا خواهی رفت | ||||||
| می پیشِ من آر و هر کجا خواهی رو | ||||||
397.L. N. . . . C. A. I. and J. give lines 1 and 2 differently.
۳۹۸
| ناکرده گناه در جهان کیست بگو | ||||||
| وانکس که گنه نکرد چون زیست بگو | ||||||
| من بد کنم و تو بد مکافات دهی | ||||||
| پس فرقِ میانِ من و تو چیست بگو | ||||||
398.L.N.Lines 3 and 4 are paraphrased somewhat freely.
۳۹۹
| یاقوتِ لبِ لعلِ بدخشانی کو | ||||||
| وان راحتِ روح و راح ریحانی کو | ||||||
| گویند حرام در مسلمانی شد | ||||||
| تو می خور و غم مخور مسلمانی کو | ||||||
399.C. L. N. A. I. J.Some MSS. read labála'l.
۴۰۰
| ای زندگیِ تن و توانم همه تو | ||||||
| جانی و دلی ای دل و جانم همه تو | ||||||
| تو هستیِ من شدی ازانی همه من | ||||||
| من نیست شدم در تو ازانم همه تو | ||||||
400.L."In him we live and move, and have our being."