راهنما:راهنمای کوتاه
| راهنما | راهنمای کوتاه |
| روش‌های همکاری می‌توانید همه یا یکی از این فعالیت‌ها را انتخاب کرده و به ویکی‌نبشته کمک کنید. | |||
 می‌توانید اسکن کتاب‌هایی را که در مالکیت عمومی قرار دارند یافته و به ویکی‌نبشته بیاورید و فهرست آنها را بسازید. |
 کار اصلی ما در ویکی‌نبشته پیاده‌سازی و نمونه‌خوانی است. |
 در مرحلهٔ هم‌سنجی کار دیگر کاربران را بررسی می‌کنیم تا از تطابق متن با اسکن مطمئن شویم. |
 در مرحلهٔ ارزش‌افزایی نام‌های مشهور و منابع را پیونددهی می‌کنیم تا ارزش اثر بالاتر برود. |
ویکی‌نبشته یک کتابخانه است و برای کامل شدن به کمکِ شما نیاز دارد. کتاب‌ها و دیگر آثاری که در ویکی‌نبشته قرار می‌گیرند باید با دقّت زیاد نمونه‌خوانی شوند تا پس از تأیید، بتوان از آنها برای خواندن و ارجاع استفاده کرد. این پروژه (در صورت تداوم و قدرت گرفتن) می‌تواند به عنوان ستون فقرات ویکی‌پدیا عمل کند. نویسندگانِ مقالات ویکی‌پدیا با ارجاع به کتاب‌های ویکی‌نبشته می‌توانند آثار خود را غنی‌تر کنند. از سویی هر گاه کسی در ویکی‌پدیا به دنبال مطلبی بگردد، کلیدواژه‌های مربوطه در ویکی‌نبشته نیز جستجو شده و نتایج در یک صفحهٔ واحد به او نشان داده می‌شوند.
کدام آثار؟
هر اثری که شرایط زیر را داشته باشد مجوز حضور در ویکی‌نبشته را دارد:
- به زبان فارسی باشد؛
- قبلاً در جایی به روی کاغذ چاپ شده باشد؛
- پدیدآورندهٔ اثر پیش از ۳۱ مرداد سال ۱۳۵۹ درگذشته باشد؛ (نک: ون:موارد مغایر حق تکثیر)
- چند نکته
- در ویکی‌نبشته نمی‌توان آثار افراد را صرفاً چون در اینترنت موجود است یا اینکه پدیدآورنده با انتشار آن مشکلی ندارد وارد کرد.
- ویکی‌نبشته در خصوص آثار ادبی قدیمی که تصحیح شده‌اند، مصحح را پدیدآورنده تلقی می‌کند، همان‌طور که در خصوص آثار ترجمه‌شده، مترجم پدیدآورندهٔ اثر است.
- شما می‌توانید به بخشِ «ورودی کاربران» رفته و فهرستی بلند از آثاری که کاربران در حال کار روی آنها هستند را به همراه درصدِ پیشرفتشان ببینید.
شیوه‌های همکاری
اگر می‌خواهید کتابدار ویکی‌نبشته شوید، پیش از هر چیز ثبت‌نام کنید و سپس راهنمایی‌های زیر را بخوانید. از میان موارد ذیل می‌توانید یکی یا همه را انتخاب کرده و به طور مرتب انجام دهید. مثلاً نیاز نیست برای مشارکت در ویکی‌نبشته حتماً خودتان کتابی را پیدا کرده و به آن اضافه کنید بلکه می‌توانید سراغ انبوه کتاب‌هایی که در حال نمونه‌خوانی هستند رفته و از آنجا شروع کنید. همچنین حتماً لازم نیست به افزودن متن در برگ‌های جدید بپردازید بلکه می‌توانید متن‌هایی را که دیگران به برگ‌ها افزوده‌اند بررسی کرده و از انطباق متن با برگ اطمینان حاصل کنید.
افزودن اثر
بعد از اینکه از قرار گرفتن اثر در مالکیت عمومی مطمئن شدید:
- نسخه‌ای از آن را به انبار بارگذاری کنید. (اگر یک نمونه از پرونده روی اینترنت قرار داشت می‌توانید از ابزار URL2Commons یا آپلودر اینترنت آرشیو استفاده کنید تا انبار ویکی خودش فایل را بارگیری کند. این گزینه هنگامی که فایل خیلی بزرگ است بسیار به کار می‌آید.) توجه کنید در این مرحله حتما از نامی مناسب، کوتاه و خوانا استفاده کنید.
- سپس به ویکی‌نبشته برگشته و در فیلد جستجو بنویسید «فهرست:xxxxx.xxx» و به جای حروف x نام و پسوند فایلی را که به انبار فرستادید تایپ کنید.
- حالا روی پیوند قرمز کلیک کنید تا به صفحهٔ ایجاد فهرست اثر بروید.
- فیلدهای لازم را پر کرده و صفحه را ذخیره کنید. برای کسب راهنمایی پیرامون این فیلدها به راهنما:فهرست مراجعه کنید.
- حالا شما یک فهرست برای کتاب ایجاد کرده‌اید و با باز کردن صفحه‌ی آن می‌بینید که نرم‌افزارِ ویکی برای هر صفحه یک عدد گذاشته. با کلیک روی هر عدد می‌بینید که یک برگ از کتابِ اسکن‌شده در سمتِ چپ و یک جعبهٔ متن در سمتِ راست وجود دارد.
نمونه‌خوانی
نمونه‌خوانی در ویکی‌نبشته روندی است که طی آن متن هر برگ کتاب به صورت کامل و بدون هیچ تغییر و کم و کاستی در شکل و محتوا در جعبه‌های متنی که در سمت راست هر صفحه از کتاب‌های اسکن‌شده وجود دارند وارد شده و مراحل سنجش را می‌گذرانند. در ویکی‌نبشته می‌توان از ابزار واسطِ گوگل برای نویسه‌خوانی استفاده کرد. وقتی که برگ را گشودید، می‌توانید روی کلیدِ 
یا رونویسی متن کلیک کنید. پس از چند ثانیه (که به توانِ سرور بستگی دارد) متن متناظر را در جعبهٔ متن خواهید دید. در پایان روی کلیدِ 
کلیک کنید تا از عدم ورود نویسه‌های عربی اطمینان حاصل نمایید. ممکن است در ابتدا با پیغام خطا مواجه شوید که معمولاً به خاطر شلوغی سرور است. از این رو آنقدر تلاش کنید تا پیاده‌سازی انجام شود.
در برگ‌هایی که چندستونی هستند لازم است در صفحهٔ ویرایش روی کلید بازشوندهٔ «رونویسی متن» کلیک کنید. از میان دو گزینه موجود بهتر است Google OCR را انتخاب کرده و گزینهٔ Advanced Options را بزنید. در زبانهٔ جدیدی که باز می‌شود می‌توانید ستون مورد نظر خود را انتخاب کرده و روی کلید «ناحیه رونویسی» کلیک کنید. سپس می‌توانید روی کلید «کپی به کلیپ‌بورد» کلیک کرده و متن بدست‌آمده را به صفحه ویرایش منتقل کنید.
توجه فرمایید که با توجه به پیچیدگی‌های خطِ فارسی و بی‌کیفیتیِ اسکنِ بسیاری از کتاب‌های قدیمی، امکان دارد نویسه‌خوانِ گوگل دچار اشتباهاتی شده باشد. لذا لازم است با دقّت زیاد متن به‌دست‌آمده را بررسی و اصلاح کنید. هر گاه از اصلاح متن مطمئن شدید گزینهٔ زرد (نمونه‌خوانی‌شده) را انتخاب کنید. توجه داشته باشید که اگر این گزینه را انتخاب نکنید، گزینه‌ی سبز (هم‌سنجی) برای کاربرِ بعدی روشن نمی‌شود.
- نرم‌افزارِ ویکی می‌تواند متنِ برخی کتاب‌های پی‌دی‌اف را که عکس نیستند و از روی متن تبدیل به فایل پی‌دی‌اف شده‌اند بی‌واسطه و به‌درستی تشخیص دهد.
- در صورتی که در نویسه‌خوانیِ برگِ کتاب به بن‌بست خوردید، می‌توانید به صورتِ دستی به تایپ متن بپردازید یا متن را از منابع موجود در اینترنت به ویکی‌نبشته بیاورید.
- چند نکته
- در ویکی‌نبشته، پیاده شدن متن مهم‌تر از صفحه‌بندی و ایجاد شباهت ظاهری است.
- در ویکی‌نبشته برگ با صفحه متفاوت است. برگ به صفحه‌هایی گفته می‌شود که در فضای نام برگه قرار دارند و دو بخشی هستند؛ در سمت راست یک جعبهٔ متن و در سمت چپ اسکن یک برگ از کتاب اصلی قرار دارد. اما «صفحه» هنگامی که در خصوص یک کتاب به کار رود به صفحات تراگنجانی‌شده اشاره خواهد داشت.
- هرگز شیوهٔ نگارشی متن اصلی را تغییر ندهید. مثلاً اگر در تصویر اسکن‌شده نوشته شده «بمواردیکه»، آن را به «به مواردی که» تغییر ندهید و به متن اصلی وفادار بمانید.
- شما فقط در فاصلهٔ بین واژگان مجاز به تغییر منطقی هستید چون در حروفچینی‌های قدیم گاه به خاطر جا شدن چند واژه در یک خط آنها را به هم نزدیک می‌کردند.
- در ویکی‌نبشته برگ دوستونی نداریم. بنابراین در صورتی که با برگ‌های دو ستونی مواجه شدید آن را یک ستون در نظر بگیرید.
- در ابتدای بندها به‌تقلید از اسکن کتاب‌ها تورفتگیِ ایجاد نکنید.
- برای ایجاد فاصله بین بندها فقط از یک خط خالی استفاده کنید و به هیچ وجه از الگو استفاده نکنید.
- لازم نیست شکست خطوط را که نویسه‌خوان گوگل ایجاد کرده حذف کنید. نرم‌افزار ویکی این کار را برای شما می‌کند.
- اگر در یک برگ، بند به پایان رسید و به برگ بعدی ادامه پیدا نکرد، حتماً از الگوی {{ته}} در پایان برگ استفاده کنید.
- هرگز مطالب مربوط به سرآیند یا پسایند (سربرگ و ته‌برگ) را در بدنهٔ متن وارد نکنید و آنها را در فیلدهای درست تایپ نمایید. اگر جعبه‌های متن ویژه‌ی سرایند و پسایند را نمی‌بینید، از نوارابزار گزینهٔ «ابزارهای نمونه‌خوانی» را گشوده و روی گزینهٔ «نمایش/نهفتن سرایند و پسایند این برگ» کلیک کنید.
- وضعیت برگ
- وقتی متن یک صفحه را وارد کردید، از گزینه‌های پایین صفحه گزینهٔ درست را انتخاب کنید و روی کلید انتشار تغییرات کلیک نمایید. (نک: راهنما:وضعیت برگ)
- اگر برگ اسکن‌شده خالی از هر گونه متن است گزینهٔ سفیدرنگ «بی‌نوشته»
را برگزینید. - اگر در وارد کردن متن هر برگ مشکل داشتید گزینهٔ آبی‌رنگ «مشکل‌دار»
را انتخاب کنید. همچنین در صورتی که در یک صفحه، عکس وجود داشت و نتوانستید آن را وارد کنید، باید همین گزینهٔ مشکل‌دار را انتخاب کنید تا کاربران دیگر اقدام به گنجاندن آن تصویر کنند. - اگر متن را وارد کرده‌اید و از تطابق آن با اسکن اطمینان دارید گزینه زرد «نمونه‌خوانی‌شده»
را برگزینید در غیر این صورت گزینهٔ قرمز «نمونه‌خوانی‌نشده» 
را انتخاب کنید.
- اگر برگ اسکن‌شده خالی از هر گونه متن است گزینهٔ سفیدرنگ «بی‌نوشته»
- اگر متن صفحه توسط دیگر کتابداران ویکی‌نبشته وارد شده باشد، ابتدا متن واردشده را با عکس اسکن‌شده‌ی برگه تطابق دهید و سپس گزینه‌ی «هم‌سنجی‌شده»
را انتخاب کنید.
- پاورقی
- در صورتی که یک برگ حاوی زیرنویس بود باید در بخشی از متن که نشانهٔ ارجاع به پاورقی دارد برچسب‌های <ref></ref> را نوشته و در میان آنها متن پاورقی را بنویسید. به جای نوشتن برچسب یادشده می‌توانید از ابزارهای موجود در بالای جعبهٔ ویرایش، گزینهٔ منبع (با تصویر کتاب) را کلیک کنید.
- اگر پاورقی در صفحه‌های دیگر هم ادامه داشت باید از نامگذاری برچسب پاورقی استفاده کنید. برای مثال در برگِ اولی که حاوی پاورقی است از <ref name="page123"> و در برگ یا برگ‌های بعدی از <ref follow="page123"> استفاده کنید.
- الگوها
الگوهای زیر برای صفحه‌بندی در ویکی‌نبشته به کار می‌روند. برای دیدن فهرست کاملی از الگوهای موجود به ون:الگوهای صفحه‌بندی بروید.
- برای بزرگ یا کوچک نشان دادن متن از این الگوها استفاده کنید:
- تعیین مکان قرارگیری متن:
- {{چپ}}
- {{وسط}} یا {{و}}
- {{وسط درشت}} یا {{ود}}: وسط‌چینی و درشت (بولد) کردن متن به طور همزمان
- {{وسط بزرگتر}} یا {{وب}}: وسط‌چینی و بزرگتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۱۲۰٪
- {{وسط بزرگتر۱}} یا {{وب۱}}: وسط‌چینی و بزرگتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۱۴۴٪
- {{وسط بزرگتر۲}} یا {{وب۲}}: وسط‌چینی و بزرگتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۱۸۲٪
- {{وسط بزرگتر۳}} یا {{وب۲}}: وسط‌چینی و بزرگتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۲۰۷٪
- {{وسط بزرگتر۴}} یا {{وب۴}}: وسط‌چینی و بزرگتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۲۴۹٪
- {{وسط کوچکتر}} یا {{وک}}: وسط‌چینی و کوچکتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۸۳٪
- {{وسط کوچکتر۱}} یا {{وک۱}}: وسط‌چینی و کوچکتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۶۹٪
- {{وسط کوچکتر۲}} یا {{وک۲}}: وسط‌چینی و کوچکتر نشان دادن متن به اندازهٔ ۵۸٪
- کشیدن خط: {{خطکش}} - برای آگاهی از شیوهٔ تغییر در اندازه، شکل، کلفتی و رنگ، روی نام این الگو کلیک کنید.
- فونت نستعلیق: {{نستعلیق}}
- سه ستاره: {{***}}
- تعیین انتهای یک بند در پایان یک برگ: {{ته}}
- چندبخشی کردن سرصفحه‌ها: {{سرصفحه‌مستمر}} یا {{سصم}}
- نشان دادن اشتباه در اصل متن: {{غلط}} یا {{کذا}}
- نشان دادن ناخوانا بودن یک بخش از متن اصلی: {{ناخوانا}}
- نشان دادن شک در خوانش یک یا چند واژه از متن اصلی: {{مشکوک}}
- ایجاد فاصله بین دو واژه: {{فاصله}}
- ایجاد فاصله بین دو خط: {{فاصله مضاعف خطوط}} یا {{فمخ}}
- تعیین مکان پانویس: {{پانویس}} {{پانویس-کوچک}}
- شعر: برای شعرهای کلاسیک باید از الگوهای {{شعر}}، {{ب}}، {{م}} و {{پایان شعر}} استفاده کنید. توضیحات آنها در صفحهٔ این الگوها آمده است.
- برای شعر نو حتماً از <poem> و </poem> استفاده کنید. مثال: قطعه دیوار
- فهرست: در ساخت فهرست‌ها از الگوی {{TOCstyle}} استفاده کنید. ویکی‌نبشته انگلیسی توضیحات طولانی برای آن دارد.
- پیونددهی
پیوند دادن نام‌های خاص در متن کتاب‌ها به مدخل معادل آنها در ویکی‌پدیاهای مختلف می‌تواند به خوانندگان کمک کند تا اطلاعات بیشتری درباره موضوع پیدا کنند. اما در این زمینه نکاتی هست که باید مراعات کنید:
- از پیوند دادن نام‌های عام خودداری کنید. این مورد ممکن است در هر متنی متفاوت باشد. برای مثال پیوند نام «ایران» یا «تهران» در یک کتاب بیهوده است، زیرا این نام‌ها آنقدر عام هستند که کسی نیاز به شناختن آنها ندارد اما پیوند دادن نام «آنتونی جنکینسون» حتماً لازم است چون کمتر کاربری درباره او اطلاعات دارد.
- پیوند دادن باید بر اساس دیدگاه بی‌طرف باشد، در غیر این صورت ویکی‌نبشته از هدف اصلی خود دور خواهد شد. در کل این نکته را در نظر داشته باشید که ارجاع شما نباید تفسیر خودتان از موضوع باشد.
- برای پیوند دادن به ویکی‌پدیای فارسی کافی است از حرف w در ابتدای پیوند استفاده کنید. مثلا: [[w:آنتونی جنکینسون|آنتونی جنکینسون]].
- برای پیوند دادن به ویکی‌پدیای انگلیسی از :w:en: استفاده کنید.
- اولویت با ویکی‌پدیای فارسی است. در صورتی که مقاله‌ای هر چند یک خطی مربوط به مطلبی که در حال ایجاد پیوند برای آن هستید روی ویکی‌پدیای فارسی یافتید، به آن مقاله ارجاع دهید.
- اگر روی ویکی‌پدیای فارسی چیزی پیدا نشد، به ویکی‌پدیای انگلیسی یا ویکی‌پدیایی که از لحاظ زبانی به موضوع نزدیک‌تر است پیوند دهید.
- به هیچ وجه به صفحه‌های خارج از بنیاد ویکی‌مدیا پیوند ندهید مگر اینکه این ارجاع به منابع غیرقابل تغییر مثل صفحات کتاب‌های موجود در سایت archive.org اشاره داشته باشد.
- تراگنجانی (صحافی)
پس از آنکه همهٔ برگ‌های یک کتاب نمونه‌خوانی شدند و کتابداران تطابق متن اصلی را با متن پیاده‌شده هم‌سنجی کردند، با استفاده از دستورات خاص اقدام به تراگنجانی یا همان صحافی می‌کنیم. یعنی بر اساس ترتیبی که کاربران با آن توافق می‌کنند چندین برگه را کنار هم قرار می‌دهیم تا یک صفحه ایجاد شود. این صفحه‌ها ممکن است مشتمل بر یک فصل از کتاب یا یک قانون باشند. وقتی صفحه را ایجاد کردید مشاهده می‌کنید که در کنار صفحه یک سری شماره ایجاد شده‌اند. در صورتی که نشانگر ماوس را روی آن نگاه دارید، خواهید دید که بخشی از نوشته‌ها هایلایت می‌شوند. بخش تغییر رنگ‌یافته متن برگ متناظر با کتاب اصلی است. اگر روی شماره صفحه کلیک کنید به برگ اصلی رفته و می‌توانید از درستی و برابری نوشته‌های پیاده‌شده با برگ کتاب اطمینان حاصل کنید و در صورتی که مجاز باشید، تغییراتی اعمال نمایید.
- نکته
- هر صفحه باید شامل الگوی {{سرصفحه}} باشد و متغیرهای متفاوت این الگو با دقت پر شوند.
- برای تراگنجانی از دستور pages index استفاده می‌شود. (نک: ون:تراگنجانی)
- پس از آنکه صفحه ذخیره شد، پایین عنوان (و بالای سرصفحه) یک مستطیل کوچکِ رنگی خواهید دید. در صورتی نشانگر ماوس خود را روی آن نگاه دارید، متنی نمایان می‌شود که از آمار نمونه‌خوانی برگ‌های کتاب را نشان می‌دهد.
تدوین کتابشناسی نویسندگان
یکی از کارهایی که می‌توانید در آن مشارکت کنید، تدوین فهرست آثار پدیدآورندگانی است که کتاب‌هایشان مشمول حق تکثیر نمی‌شود یا به تازگی از آن خارج شده. فهرست نام این افراد در ویکی‌نبشته:فهرست پدیدآورندگان مجاز گردآوری می‌شود. سپس برای هر کدام از ایشان یک صفحه در فضای نام «پدیدآورنده:» ایجاد می‌شود. برای مثال مراجعه کنید به «پدیدآورنده:سعید نفیسی»
- یافتن اسکن کتاب‌ها
برای این که افراد علاقه‌مند بتوانند به اسکن کتاب‌های پدیدآورندگان یادشده دسترسی داشته باشند، خوب است که شما نیز به ما در فراهم آوردن پیوند به پروندهٔ این کتاب‌ها در وبگاه‌های دیگر کمک کنید. این پیوندها روبروی نام هر کتاب در صفحهٔ پدیدآورنده قرار می‌گیرد.
نگهداری
- ایجاد رده‌های مورد نیاز
- خوشامدگویی به کاربران تازه‌وارد
- اصلاح خرابکاری‌های کاربران خرابکار
- مشارکت در بحث‌ها و نظرسنجی‌ها
- ساخت الگوهای نو
درجه‌بندی آثار
پذیرفته‌شده
آن دسته آثاری هستند که همهٔ صفحه‌هایشان مراحل نمونه‌خوانی و هم‌سنجی را گذرانده و در نهایت تراگنجانی شده‌اند و هیچ اشکالی ندارند. مدیران باید در اسرع وقت اقدام به قفل کردن همهٔ برگ‌های این اثر کنند. اگر خوانندگان عدم تطابقی با متن اسکن‌شده در یکی از برگ‌ها یافتند می‌توانند در صفحهٔ بحث همان برگ مطرح کنند تا مدیران اقدام به تصحیح نمایند.
هم‌سنجی‌شده
برای تأیید هر برگ باید دو کاربر مختلف اقدام به نمونه‌خوانی یک اثر کنند. دومین نفری که یک برگ را نمونه‌خوانی می‌کند می‌تواند کلید سبز را انتخاب نماید تا آن برگ نشانهٔ هم‌سنجی‌شده را دریافت کند.
هنگامی که همهٔ برگ‌های یک اثر هم‌سنجی شدند، آن اثر به ردهٔ آثار هم‌سنجی‌شده می‌پیوندد.
نمونه‌خوانی‌شده
به آثاری که همهٔ برگ‌هایشان یک بار نمونه‌خوانی شده باشند، اثر نمونه‌خوانی‌شده گفته می‌شود. لازم است کاربر یا کاربران دیگر اقدام به نمونه‌خوانی مجدد برگ‌های آن کند تا اثر یک سطح بالاتر برود.
در این مرحله هم می‌توان برگ‌های اثر را تراگنجانی کرد اما از آنجا که هنوز هم‌سنجی نشده‌اند نمی‌توان برگ‌ها را در مقابل ویرایش قفل کرد.
غیر استاندارد
آثاری هستند که شرایط ابتدایی از قبیل قرار گرفتن در مالکیت عمومی و فارسی بودن را برای ثبت در ویکی‌نبشته دارند اما متن آنها مستند به یک اثر اسکن‌شده نیست.
ویکی‌نبشته این آثار را به طور موقت می‌پذیرد اما لازم است تا کاربران یک پرونده اسکن‌شده از اثر اصلی پیدا کرده و متن آن را پیاده‌سازی، نمونه‌خوانی و هم‌سنجی کنند.
شرایط آثار
تنها آن دسته از متون را می‌توان وارد ویکی‌نبشته کرد که یا در مالکیت عمومی باشند یا به‌صورتی سازگار با مجوز «کرییتیو کامنز ارجاع + اشتراک همسان ۳» منتشر شده باشند.