نادره ایام حکیم عمر خیام
(تغییرمسیر از نادره ایام حکیم عمر خیام و رباعیات او)
| به یادبود بنای آرامگاه خیّام | .jpg) |
سلسله‌ی انتشارات انجمن آثار ملّی |
| ۴۷ |
نادرهٔ ایّام
حکیم عُمر خیّام
و رُباعیّات او
بقلم کیانی
تهران ۱۳۴۲
چاپ بهمن
فهرست مطالب
دیباچه ۱–۴ خیام در آثار خویش ۵–۱۷ تخلص خیام در دوازده رباعی– کنیه و نام خیام و اسم پدرش در مقدمهٔ رساله‌ای در علم کلیات ۵ رساله جبر و مقابله و نام نسب بودن کلمهٔ الخیام – رساله کون و تکلیف و استاد خیام بودن شیخ‌الرئیس ۶ سایر اساتید خیام ۷ نامه نسوی بخیام با اشعاری و آنچه از آن استنباط میشود ۸ ترجمه فارسی خیام از خطبه عربی شیخ‌الرئیس و آنچه از آن استفاده میشود ۱۰ شکایت خیام از روزگار در مقدمه رساله جبر و مقابله ۱۳ قسمتی از رساله وجود راجع باعتقاد خیام بمبدأ مدبر و مدیری ۱۴ فصل آخر رساله‌ای در علم کلیات ۱۵ نظر دکتر فریدریخ رزن در تعیین عقاید خیام ۱۶ اعتقاد خیام بمسلک لاادریه ۱۷ خیام و مأخذهای فارسی ۱۸–۵۵ نامه سنائی بخیام ۱۸ حکایتهای ۷ و ۸ و ۹ از چهار مقاله نظامی عروضی سمرقندی ۲۲ شعری از خاقانی – نظر نجم‌الدین دایه در مرصادالعبا ۲۷ حکایت درس خواندن غزالی از خیام در مقالات شمس ۲۹ حکایت پیمان بستن خیام و حسن‌صباح و نظام‌الملک در جامع التواریخ ۳۰ ذکر خیام در تاریخ گزیده – در فردوس التواریخ ۳۱ مجموعه طربخانه یاراحمد رشیدی تبریزی ۳۳ حکایت پیمان در روضة‌الصفا ۴۱ خیام در ترجمه مجالس‌النفایس ۴۳ در تاریخ کبیر جعفری – در تاریخ الفی – ۴۴ در تذکره آتشکده ۴۶ در مجمع‌الفصحا و ریاض‌العارفین ۴۷ بیانات میرزای قزوینی در حاشیه چهار مقاله راجع بخیام و خدشه‌ای که در صحت حکایت پیمان شده و رد خدشه مذکور و دلایل آن و تاریخ ولادت و وفات خیام و مستندات آن ۵۱–۵۵ خیام و مأخذهای عربی ۵۶–۸۶ گفتار زمخشری در کتاب الزاجر ۵۶ گفتار خازنی در کتاب میزان‌الحکمه ۵۹ گفتار بیهقی در تتمهٔ صوان‌الحکمه ۶۰ گفتار عمادکاتب در خریدة‌القصر ۷۱ گفتار شهرزوری در نزهة‌الأرواح ۷۲ گفتار ابن اثیر در کامل‌التواریخ ۷۵ گفتار القفطی در تاریخ الحکما ۷۶ گفتار زکریا قزوینی در آثار البلاد ۷۸ گفتار قطب‌الدین در التحفة‌الشامیه ۷۹ گفتار ابن خلدون در العبر ۸۰ گفتار حاجی خلیفه در کشف‌الظنون ۸۱ ترجمه ودیع‌البستانی‌الصغیر ۸۲ ترجمه محمد‌السباعی ۸۳
| مندرجات قسم دوم المنجد | ۸۴ |
| خیام در زبان ترکی | ۸۶–۹۷ |
| شعری از نفعی – ترجمه معلم فیضی | ۸۶ |
| دو گفتار شمس‌الدین سامی بیک در قاموس الأعلام | ۸۸ |
| ترجمه دکتر عبداله جودت بیک | ۹۰ |
| ترجمه مشترک حسین دانش و رضا فیلسوف | ۹۲ |
| ترجمه آقای کل پینارلی | ۹۶ |
| آرا و عقاید برخی از دانشمندان مغرب‌زمین درباره خیام | ۹۸–۱۱۰ |
| گفتار بارتلمی دربلو – هامرپور گستال – ارنست رنان | ۹۸ |
| گفتار فرنان هانری | ۹۹ |
| گفتار باربیه دومینار | ۱۰۰ |
| گفتار تئوفیل گوتیه – دکتر ارتر کریستنسن – پرفسر جاکسن | ۱۰۱ |
| گفتار پرفسر ادوارد برون – فیتزجرالد | ۱۰۲ |
| گفتار شارل گرللو | ۱۰۴ |
| گفتار یکی از ناقدان فرانسوی – میرزای قزوینی و کلدآنه | ۱۰۶ |
| ترجمه‌های رباعیات خیام | ۱۱۱–۱۳۳ |
| گفتاری از میرزای قزوینی | ۱۱۱ |
| ترجمه پورگستال – روکرت – فن سیلر – فن‌شاخ‌بدنستد – دکتر فریدریخ رزن | ۱۱۲ |
| ترجمه سیر گر آوزلی – گارسن دوتاسی – مسیو نیکلا – مسیو کلدآنه | ۱۱۳ |
| ترجمه فرنان هانری – شارل گرللو – وینفیلد – دکتر ایتالوپیزی – مستر ژهن‌پاین – استاد ارتر آربری | ۱۱۴ |
| ترجمه پیر پاسکال | ۱۱۵ |
| ترجمه سازمان خاورشناسی فرهنگستان علوم شوروی | ۱۱۶ |
| ترجمه فیتزجرالد و نظریاتی که درباره آن اظهار شده | ۱۱۶ |
| معترضه در بیان دشواری فهم شعر و صعوبت بیشتر ترجمه و نقل آن از زبانی بزبان دیگر | ۱۲۶–۱۳۳ |
| شهرت خیام و علل آن | ۱۳۴–۱۴۸ |
| گفتار منظوم آلفرد تنسین – گفتار تماس باله‌ئی آلدریج | ۱۳۵ |
| گفتار انرابل ژن هه‌ئی | ۱۳۶ |
| قسمتی از بیانات میرزای قزوینی در حاشیه چهارمقاله | ۱۳۷ |
| کلوب عمر خیام در آمریکا – تکه‌ای از کتاب شعرای ایران | ۱۳۸ |
| انواع ترجمه‌های رباعیات خیام – نامه پرفسر زوسهایم به دکتر عبدالله جودت – مقاله احمد جودت بیک در روزنامه اقبال منطبعه اسلامبول – روایت دکتر عبداله جودت از رضا فیلسوف | ۱۳۹ |
| مکتب خیام در امریکا – بیانات پرفسر هابنز نظر پرفسر برون | ۱۴۰ |
| نظر استاد آربری – نظر نتان‌ها سکل دل و همفکران او | ۱۴۱ |
| نظر رضا فیلسوف | ۱۴۴ |
| علل دیگر شهرت خیام | ۱۴۶ |
| قطعه‌ای از مرحوف افسر – تأثیر سبک خیام در شهرت او | ۱۴۷ |
| خیام و شراب | ۱۴۹–۱۵۷ |
| نظر دارمستتر – لاپن فلپس – فرنان هانری | ۱۴۹ |
| نظر کسانی که خیام را عارفی صوفی مشرب پنداشته‌اند – باده معنوی و مستی روحانی – | ۱۵۰ |
| سه بیت از حکیم نظامی – بیانات مرحوم فروغی – استمساک بعضی از پیروان هوا و هوس و متشاعران برباعیات خیام | ۱۵۱ |
| اتحاد مخالفان معاند و دوستان نادان و ظواهر پارهٔ از رباعیات خیام در متهم ساختن او بمیخوارگی و لاابالیگری – اشتباه مردم عوام در تصورات و تصویرهای بیجا و نامناسبی از او | ۱۵۲ |
| سخن راندن از شراب و رباب و می و معشوق در زبان شعر – تذکره میخانه فخرالزمان – انواع نشبیب | ۱۵۳ |
| تکه‌ای از گلستان سعدی – سبب اصلی مبالغه خیام در توصیف شراب و دستورهای جدی وی در استعمال آن | ۱۵۴ |
| عدم ملازمه رزمسازی و بزمسازی بارزم آوری و بزم آرائی – سوگندی عظیم از حکیم نظامی – عدم توافق رندی لاابالیگری باحوال و آثار خیام | ۱۵۵ |
| خیام و شعر | ۱۵۸–۱۶۸ |
| مقام و مربتهٔ شعر و شاعری در نزد خواص و عوام – تنزل بعضی از شعرا تا پایه چاپلوسی و درویزه‌گری – انزجار و شکایت برخی از سرآمدان سخن از این وضع | ۱۵۸ |
| ابیاتی از انوری – بیتی از ظهیر فاریابی – بیتی هم از اثیرالدین اومانی | ۱۵۹ |
| اجتناب بعضی از دانشمندان درجهٔ اول ایران که خیام نیز از جمله آنانست از انتساب بشعر و شاعری و متفنن بودن او در این فن | ۱۶۰ |
| تعریف رباعی و مسائل دیگر مربوط با آن | ۱۶۱ |
| مسائلی از فلسفه که رباعیات خیام با آنها تماس و ارتباطی دارد | ۱۶۳ |
| توصیهٔ پیشوایان فن شعر باحتراز از دخالت در حکمت و فلسفه و دخالت خیام و موفقیت او – خواص ممتازهٔ سبک شعر و شیوهٔ بیان خیام | ۱۶۴ |
| مراتب سه‌گانهٔ اسلوب که عبارتست از ساده و متوسط و عالی – اشتباه بعضی در اینکه سادگی اسلوب بعضی از رباعیات را دلیل نبودن آنها از خیام تصور کرده‌اند | ۱۶۶ |
| اشتباه برخی دیگر که مرتبهٔ خیام را از جهة احتراز از طنطه و طمطراق در الفاظ و اغلاق و اغراق در معانی تا درجه دوم و سوم گویندگان پایین آورده‌اند – سادگی اسلوب در اثار سهل ممتنع – تنزیل بعضی از تذکره نویسان رتبهٔ خیام را از جهة قلت اشعار او – نشمردن برخی دیگر او را در ردیف شعرا | ۱۶۷ |
| لزوم رعایت شرایط در مقایسهٔ خیام با دیگران | ۱۶۸ |
| خیام و تصوف | ۱۶۹–۱۷۶ |
| علیت عشق در تکوین از نظر نئوفلاطونیزم و تصوف و ارتباط این دو با هم – وجود قدرت ازلی پیش از آفرینش و در عالم عما | ۱۶۹ |
| رباعی در این معنی – اتحاد کمال مطلق با جمال مطلق و ملازمه جمال با خودنمائی – بیتی از جامی – معاشقه قدرت ازلی با خویشتن در عالم کمون – باز بیتی از جامی – تقابل عدم و الملکه و ظهور همه موجودات از آن – بیتی از فیضی دکنی – بیتی از شیخ شبستری – مرایای تعین | ۱۷۱ |
| قسمتی از منظومهٔ مرکزالأدوار مولانا فیضی – رهنمای حق و حقیقت بودن عشق؛ یعنی اشراق | ۱۷۲ |
| بیتی از مولوی – وصول عارف بمرتبه فنا فی الله بوسیله عشق – یک رباعی از شیخ ابوسعید در این معنی – منبع فیض و الهام بودن این فلسفه برای شعرای عارف مسلک و پیدا نشدن اثری از آن در سخن خیام | ۱۷۳ |
| تکلف بعضی از صوفیه برای تاویل و تطبیق پاره از سخنان خیام با مسلک خود – موضوع آن دائم در تصوف و انطباق ظاهری آن با فلسفه انقلاب حادثات عالم و امکان سبب شدن آن باشتباه اشخاص دور از مطلب | ۱۷۴ |
| اصابت نظر امام غزالی و نجم‌الدین دایه و القفطی در صوفی نبودن خیام | ۱۷۵ |
| گفتار خود خیام در فصل آخر رساله‌ای در علم کلیات | ۱۷۶ |
| خیام و تناسخ | ۱۷۸–۱۸۳ |
| تعریف تناسخ – اعتقاد زمره‌ای از متصوفان به دور ارواح – تصویر آنان ارباب اخلاق ذمیمه را باشکال بهایم | ۱۷۸ |
| انقسام اشخاص مطلع از مراتب مذکور بدو قسمت – دسته‌ای که پاره‌ای از رباعیات منتسب بخیام را دلیل تناسخی و صوفی بودن او دانسته‌اند – گروهی که اصلاً آن رباعیات را از خیام ندانسته‌اند | ۱۷۹ |
| اشتباه هر دو گروه و دلائل آن – تفسیر صحیح برخی از رباعیات | ۱۸۰–۱۸۳ |
| خیام و جبر | ۱۸۴–۱۹۳ |
| انقسام جبر بدو نوع مذهبی و علمی و بیان مبادی و مبانی هریک از آنها | ۱۸۴ |
| مذهبی بودن جبری که پاره‌ای از رباعیات بر مبنای آن ساخته شده | ۱۸۵ |
| مضامین قسمتی از رباعیات مربوط بجبر بطور خلاصه | ۱۸۶ |
| استبعاد اعتقاد خیام بجبر مذهبی از لحاظ مسلک فلسفی او و طریق تفسیر صحیح اینگونه رباعیها | ۱۸۷ |
| احتمال اعتقاد خیام بجبر در دایره اراده بشر – دلائل عدم اعتقاد او بجبر مذهبی | ۱۸۸ |
| کثرت مطالب مربوط بمذهب اختیار در رباعیات منسوب بخیام و بنای دستورالعملهای او بر روی این مذهب – نظر دکتر فردریخ رزن در این خصوص – تناقض این دو قسمت از رباعیات و راه رفع آن – رد مذهب جبر مطلق و دلائل آن | ۱۸۹ |
| رد مذهب اختیار مطلق و دلائل آن – ترجیح قاعده (لا جبر و لا تفویض بل امر بینهما) و دلائل صحت این عقیده | ۱۹۱–۱۹۳ |
| خیام و اسمعیلیان | ۱۹۴–۲۰۳ |
| نظر مندرج در قسم دوم المنجد راجع به اسمعیلی بودن خیام و مبنای آن – اشتباه دکتر عبدالله جودت درباره نسخه‌ای از کتاب جهان گشای جوینی و نتیجه‌ای که از فصول آخر آن کتاب گرفته | ۱۹۴ |
| دلائل اسمعیلی نبودن خیام | ۱۹۵ |
| گفتار خود خیام در آخر رساله‌ای در علم کلیات – تقرب خیام به سلجوقیان و تعصب شدید آنان در مذهب تسنن | ۱۹۶ |
| حکایتی از سیاستنامه | ۱۹۷ |
| اشتباه احمد حامد صراف و مبنای آن | ۲۰۳ |
| نسبتهای دیگری که بخیام داده شده است | ۲۰۴–۲۱۰ |
| نسبت داده شدن علاقهٔ زردشتگری بخیام و دلائل عدم صحت آن | ۲۰۴ |
| نسبت داده شدن پاگانیزم باو و تعریف و عدم صحت آن – نظر استاد گل پینارلی راجع باینکه خیام پیرو طریقت صوفیه و ملامیه بوده | ۲۰۵ |
| اشاره‌ای بدلائل صوفی نبودن خیام – وجود فرق بین صوفیه و ملامیه | ۲۰۶ |
| گفتار عزالدین کاشانی در کتاب مصباح الهدایه راجع بتفاوت صوفیه با ملامیه | ۲۰۷ |
| سایر ادلهٔ ملامی نبودن خیام – تعریف شطحیات و شطریات و طامات | ۲۰۸ |
| نان خوردن بایزید بسطامی در روز رمضان و آبخوردن محیی‌الدین اعرابی در شیشه میکون و عدم توافق اوضاع و احوال خیام باینگونه رفتارها و گفتارها و تفسیر رباعی که مورد استناد استاد گل پینارلی واقع شده | ۲۰۹ |
| گفتاری از رضا فیلسوف دربارهٔ خیام | ۲۱۰ |
| افسانه‌های راجع بخیام | ۲۱۱–۲۱۹ |
| تعریف افسانه و غایهٔ آن – افسانهٔ رسوا کردن خیام عالمی را که بامدادان و پنهانی نزد او درس میخوانده و در بیرون نام وی بزشتی میبرده | ۲۱۱ |
| افسانهٔ رباعی خواندن خوایم بگوش درازگوش | ۲۱۲ |
| افسانهٔ دیدن مادر خیام او را در خواب و رباعی گفتن او در عالم رؤیا – روایت یاراحمد رشیدی موضوع ملاقات نظامی عروضی سمرقندی را با خیام برخلاف آنچه خود نظامی حکایت کرده | ۲۱۳ |
| کوشش استاد کل پینارلی به صحیحتر قلمدادن روایت رشیدی و شباهت آن بحکایتی از تلخک | ۲۱۴ |
| افسانهٔ صیادی خیام و تصحیح رباعی که در این مورد نقل شده | ۲۱۶ |
| افسانهٔ حیرت خیام پس از زیارت مزار صاحب جامع صحیح بخاری – افسانهٔ اجابت نفرین خیام و تصحیح و تفسیر رباعی مربوط بآن | ۲۱۷ |
| افسانهٔ برخاستن باد و برگشتن ابریق و ریختن می و ناسزا گفتن خیام و استغفار او | ۲۱۸ |
| افسانه رباعی ساختن خیام در حال نزع روان و تصحیح همان رباعی – مبادی و مبانی این افسانه‌ها و دلالت آنها بجلالت قدر و رفعت مقام خیام | ۲۱۹ |
| خیام و فلسفه و تطور افکار او | ۲۲۰–۲۵۱ |
| توقع بسیاری از دوستداران خیام راجع باینکه همه آرا و عقاید او بیک روال بوده باشد در صورتیکه تطور در افکار بشر امریست طبیعی – کتاب (رشد و تکامل فلسفی من) تألیف برتراند راسل فیلسوف معاصر انگلیسی | ۲۲۰ |
| تلخیص آن کتاب در یک مقاله و ملخص قسمتی از آن مقاله | ۲۲۱ |
| عدم تضاد (تطور افکار) با (اطراد آراء) و تعریف این غریزه | ۲۲۲ |
| نامید شدن این قوه طبیعی با (آرشی تیک‌تونیک) از جانب کانت و ترجه آن با (معماری علوم) از طرف رضا فیلسوف – توصیه صنادید حکمت تحصیل ریاضیات را برای تقویت این استعداد فطری – گفتاری از مولانا جلال‌الدین دوانی در کتاب لوامع‌الاشراق | ۲۲۳ |
| تفریق رباعیات خیام با عناوین مختلف از ناحیه برخی مترجمان غربی – تشبیه استاد کل پینارلی خیام را با دانشمند متلون المزاری بنام فربد قام و اشتباه استاد نامبرده در این تشبیه | ۲۲۴ |
| تولد خیام در شهری متعصب – نشو و نمای او در خانواده متدین – تربیت یافتن وی در مکتب عالمی صاحب نفس و رباعیاتی متناسب با آن دوران | ۲۲۵ |
| انطباق این رباعیها با مسلک فلسفی لاادریه و تعریف این مسلک و شرح و بسط آن | ۲۲۶ |
| اضافی و انفسی بودن علم بشر و ملازمه آن با مسلک لاادریه و انقسام این مسلک به دو نوع مثبت و منفی و مطابقت مثبت آن با دین حنیف اسلام و تاییدش با آیات احادیث | ۲۲۷ |
| ابیاتی از فردوسی طوسی – نظامی گنجوی – سنائی – مولوی – شیخ محمود شبستری – فیضی دکنی گفتاری از سعدی در دیباچه گلستان – اقتفای همه دانشمندان عالم اسلام بحضرت رسول اکرم صلی الله علیه و اله و سلم در این خصوص | ۲۲۸ |
| وجود یک سلسله مسائلی که همواره افکار متفکران عالم را مشغول و مشوش داشته – مواجهه خیام با این مسائل پس از حضور بر سر دروس فلسفه – تولید این مسائل بحران شدید و مدیدی را در اعماق روح و روان او | ۲۲۹ |
| موضوع علم ما بعدالطبیعه که حقیقت مطلق است – عجز این علم اعلی از شرح و بیان ماهیت موضوع خود | ۲۳۰ |
| اعتراف مابعدالطبیعه بدین عجز خود – یاس حاصل از این عجز و اعتراف – ارتجاع ناشی از این یاس و ضرورت اشتغال با حوادث عالم | ۲۳۱ |
| فلسفه انقلاب حادثات عالم که امروز موبیلیرم نامیده میشود – وسعت نظر خیام درین فلسفه و تعریف آن | ۲۳۲ |
| هر اقلیت و نظریه او در این فلسفه – تشکیل این فلسفه مبنای قسمت عمده‌ای از رباعیات خیام را و مهارت او در هنر تبلیغ | ۲۳۴ |
| تعریف اتوماتیزم و ارتباط آن با موبیلیزم – معمای مرک و مسائل بعدالموت | ۲۳۶ |
| مجازات و مکافات وجدانی یا بهشت و جهنم انفسی – عقیده بخنر در مغرب و اصحاب تأویل در مشرق و دو رباعی از خیام در این موضوع – وجود یا فقدان علت غائی | ۲۳۷ |
| بقاء روح و نومیدی حاصل از انکار آن – بدبینی یا پسیمیزم و تعریف آن و یک رباعی از خیام در این معنی | ۲۳۸ |
| پسیمیزم و نهیلیزم و گفتاری از رضا فیلسوف در این بابا – ملازمهٔ تعمق در لاادریه مثبت با تأمل در شق منفی آن | ۲۳۹ |
| پیمودن خیام تمام این مراحل را و رسیدن او بلب پرتگاه نیهیلیزم و تماشای وی از این حد فاصل ماورای آنرا و رجعت آنی و ناگهانی او و چسبیدن وی بفلسفهٔ اغتنام فرصت | ۲۴۱ |
| تحقیقات علم‌الروح تحلیلی و تأثیرات انایت غیر مشعورها در شئون زندگانی حتی در عالم صنعت و هنر | ۲۴۲ |
| تأثیر معکوس این غریزه اسرارآمیز و متزلزل ساختن آن مبنای عقل و منطق را – لزوم سازش با آن و یک رباعی از خیام در این معنی – لزوم تجدید نظری در همه مسائل گذشته – اهمیت حیات و بهای بی‌انتهای آن | ۲۴۳ |
| انحصار حیات در یک دم – ضرورت شناختن قدر و قیمت آن یکدم و دستورهای خیام در این باب | ۲۴۴ |
| تضاد برنامهٔ اخیر با مسائل پیشین و نبودن راه حلی جز حمل آن بموضوع تطور افکار – تأثیر عمر دراز خیام و حوادث روزگار در افکار وی – یک رباعی از خود او و گفتار ویلیهم جیمس در این معنی | ۲۴۵ |
| اعتقاد دائمی خیام بیک قدرت ازلی – نیفتادن او بپرتگاه نیهیلیزم در هیچوقت و تفاوت افکار بسیار بلند و عالمانه او با عقاید عامه در عین حال | ۲۴۶ |
| مخالفت چنین افکاری با تدین در نظر اهل تسنن – تعصب عصر او در این مذهب و مکتوم ماندن افکار و اشعار او در آن عصر از این لحاظ | ۲۴۷ |
| نظر علمای امامیه در باره اصول و فروع دین فتوای نابغه رازی؛ محمدبن زکریا در این مسئله و افکار خود خیام درباره دین و ایمان | ۲۴۸ |
| احتمال لازم دانستن خیام دین را برای جامعه و اوتیلی‌تاریست نامیده شدن فلاسفهٔ که بدین عقیده هستند در عصر ما | ۲۴۹ |
| تفوق دستورهای دینی بر تعالیف فلسفی و نیروی بخشیدن آنها برای مقاومت در مبارزات حیاتی | ۲۵۰–۲۵۱ |
| مقایسه خیام با اماثل و اقران | ۲۵۲–۲۹۱ |
| مقایسه خیام با اپیکور – با لوگرچیوس و خلاصه‌ای از منظومه لوگرچیوس بنام طبیعت اشیاء | ۲۵۲ |
| تشابه و تفاوت افکار خیام و لوگرچیوس | ۲۵۴ |
| ایکور و آتاراکسی | ۲۵۵ |
| فرق خیام با ایکور و لوگرچیوس | ۲۵۶ |
| خیام و اسکلپیادسامسی – نظر رضا فیلسوف در شباهت این دو – گفتار برادران کروازه | ۲۵۷ |
| ترجمه اپیگرامی از خود اسکلپیاد – خیام و شکسپیر | ۲۵۸ |
| ترجمه مکالمهٔ هملت | ۲۵۹ |
| نظر تئوفیل گوتیه و یک ناقد فرانسوی و شال کرللو درباره شباهت این مکالمه با افکار خیام در رباعیات او – مقایسهٔ ولتر و گوته و شوپنهاور و فرق آنان با خیام | ۲۶۲ |
| قطعات شبیه بافکار خیام در آثار عده‌ای از شعرای فرانسه که نام برده شده‌اند – خیام و اناتل فرانس و شباهت بسیار نزدیکی در افکار این دو | ۲۶۳ |
| ترجمه قطعه‌ای از کتاب باغچه اپیکور اثر اناتل فرانس و گفتاری از رضا فیلسوف | ۲۶۴ |
| مقایسه خیام با ابوالعلاء معری و گفتاری از امین روحانی | ۲۶۵ |
| ترجمه حال مختصری از معری و عدم احتیاج خیام باقتباس افکار ریبی خود از معری | ۲۶۶ |
| گفتارهائی از قاضی ابویوسف قزوینی و خطیب تبریزی و صفدی و ناسرخسرو درباره معری | ۲۶۷ |
| نظیره‌ای که معری برای قرآن ساخته – نابینا شدن اون در سن چهار و پنج سالگی و شروع یاس و بدبینی او از همان زمان – اشعاری از وی در این خصوص | ۲۶۸ |
| اعتقاد او به اضافی و انفسی بودن علم بشر و بمذهب لاادریه ظاهراً و ابیاتی از وی در این معانی | ۲۶۹ |
| ابیات دیگری از وی که پیروی او را از فرقه مجسمه نشان میدهد با آنکه در بسیاری از موارد دیگر خدای خود را همان اله تورات و معبود نژاد سامی معرفی کرده و طرز بیان او در این باب که با آداب و لسان شرع هم موافق بنظر میرسد | ۲۷۰ |
| جسارتهای اعتراض آمیز معری بهمان رب قهار و قدیر خود و اشعاری از وی در این معانی | ۲۷۱ |
| عدم اعتقاد او بچیزی غیر از خدا و بی‌پروائی وی در رد و استخفاف همهٔ ادیان و ابیاتی از او در این موضوع | ۲۷۲ |
| انزجار و نفرت شدید معری از دنیا و اشعاری از وی در این باب | ۲۷۷ |
| بیزاری معری از مردم تا آنجا که در پاکی طینت انباءِ بشر نیز شبهه میکند | ۲۷۸ |
| خرسندی معری بخلاص نزدیک خود از این دنیای زشت و وصیت او باینکه بر سنگ مزار او نوشته شود که این جنایتی است که پدر من درباره من کرد و من آنرا بکسی روا نداشتم | ۲۸۱ |
| شباهت نداشتن خیام در هیچیک از مسائل گذشته بمعری از لحاظ ایمان خیام بیک قدرت ازلی که بحقیقت مطلق فلسفه بیشتر از خدای ادیان شبیه است و از جهة نداشتن شدت بی‌پروائی در جسارت بخدای خود و عدم تعرض مستقیم بادیان و انبیا و عدم تنفر از عالم و آدم و عدم تزهد مانند معری | ۲۸۲ |
| مغایرت خیام و معری در سبک شعر و شیوهٔ بیان و حتی از حیث مزاج | ۲۸۳ |
| فرق این دو در مسائل بدبینی و جبر | ۲۸۴ |
| تفاوت آنان در باب عدم بقاء روح و مسائل مربوط بمعاد | ۲۸۵ |
| انحصار مشابهت آنان به جانبداری از انقلاب حادثات عالم کاملا و به مسائل مربوط بآخرت تا اندازه‌ای | ۲۸۶–۲۸۹ |
| مقارنتهائی در افکار و اشعار دانشمندان سخنسرای خود ایران با رباعیات خیام و نمونه‌هائی از آنها | ۲۸۹–۲۹۱ |
| آثار خیام | ۲۹۲–۲۹۶ |
| ذکر استاد کل پینارلی نسخی از رساله وجود ابن سینا را که در کتابخانه‌های اسلامبول دیده است و اشتباه استاد نامبردی در یکی شمردن رساله وجود ابن سینا با خطبه او | ۲۹۳ |
| نظر آقای مینورسگی راجع باینکه نوروز نامه از خیام نبوده و رد آن | ۲۹۵ |
| آرامگاه خیام | ۲۹۷–۳۰۲ |
| قسمتی از نامه مستر سیمپس که مربوط بمقبره خیام است | ۲۹۷ |
| گفتار لرد کورزون راجع بمزار خیام و اظهار تأسف او از حال پریشان آن – بیانات دکتر عبداله جودت راجع بملاقات هیئتی از دوستداران خیام در لندن با مظفرالدین شاه و استجازه آنان برای ساختن بنائی بر روی قبر خیام و جواب مظفرالدین شان بآنان و اظهار تأسف فوق‌العاده دکتر نامبرده از این جواب | ۲۹۹ |
| اقدام انجمن آثار ملی بتجدید بنای آرامگاه خیام و شمه‌ای از کیفیت آن | ۳۰۱ |
| اختلاط رباعیات خیام و طرق تنقیح آنها | ۳۰۳–۳۱۸ |
| اختلاف دانشمندان در تعداد رباعیات خیام و گفتار میس کادل در این خصوص | ۳۰۳ |
| احتمال از میان رفتن اشعاری از خیام و اختلاط قطعی باقی مانده با اشعار دیگران و راههائی که دانشمندان برای تنقیح آنها در پیش گرفته‌اند | ۳۰۴ |
| راهی که ما ترجیح داده‌ایم و نسخی که ماخذ ما قرار گرفته و علائمی که برای آنها تعیین شده است | ۳۰۷ |
| مشخصات نسخه حاجی حسین آقا نخجوانی | ۳۰۸ |
| نسخه کمبریج | ۲۱۰ |
| مجموعه رائف بیک و نسخه اساسی مجموعه رزن | ۳۱۲ |
| نزهة‌المجالس – مونس‌الاحرار – جنگی در دو جلد | ۳۱۳ |
| تذکره‌ای در کتابخانه مجلس شورای ملی – نسخه بودلین | ۳۱۴ |
| شکوک و شبهاتی که در صحت و قدمت بعضی از این نسخه‌ها رو داده و رد آنها | ۳۱۵ |
| رباعیات خیام | ۳۱۹–۴۰۳ |
| سایر اشعار خیام | ۴۰۴–۴۰۸ |
| چهار قطعه بزبان فارسی | ۴۰۴ |
| پنج قطعه بزبان عربی | ۴۰۵ |
| پایان کتاب | ۴۰۸ |
|
این اثر در ایران، کشوری که برای اولین بار در آنجا منتشر شده است، در مالکیت عمومی قرار دارد. همچنین در ایالات متحده هم طبق بخشنامه 38a دفتر حق تکثیر ایالات متحده در مالکیت عمومی قرار دارد. در مورد اشخاص حقیقی این بدین معنا است که مؤلف این اثر قبل از ۳۱ مرداد ۱۳۵۹ درگذشته یا اینکه از تاریخ مرگش بیش از ۵۰ سال گذشته است. در مورد اشخاص حقوقی نیز نشان دهنده این است از تاریخ اولین انتشار اثر بیش از ۳۰ سال گذشته است. |
|